اکسپرسیونیسم

در ادامه روند تاریخ سینما در سیر مکاتب سینمایی, این بار با مکتبی خشن و سیاه رو به روییم. اکسپرسیونیسم.اما اکسپرسیونیسم در سینما چیست؟

به درستی نمی توان ابتدای ظهور این مکتب را مشخص کرد اما بدون شک فضای حاکم بر آلمان شکست خورده جنگ جهانی اول از عوامل مهم و بنیادین تولد این شیوه است. چنان چه از نوشتار هفته پیش، امپرسیونیسم را به خاطر داشته باشید, تعریف و ویژگی های اکپرسیونیسم بسیار آسان می شود. آن چه که امپرسیونیسم در صدد آن بود, به واقع جهت عکس مرام اکسپرسیونیسم است.

اکسپرسیونیست ها  تمایل داشتند تا دنیای تیره درون آدمی را به تصویر بکشند. فیلم های این مکتب با نورپردازی ها و گریم های غلو آمیز, دکورهای ناآشنا و کج و معوج, سعی در تطابق درون بهم ریخته و بیرون بود. فیلم شاخص این مکتب, غرفه دکتر کالیگاری است که تلخی آن حتی در زمان اکران اولیه اش (1919)باعث شد تا انتهای فیلم تغییر کند.

برای روشنگری بیشتر در باب احوالات اکسپرسیونیسم, از جریان سیال ذهن در ادبیات کمک می گیرم. احتمالا بوف کور صادق هدایت را خوانده باشید و یا شازده احتجاب گلشیری. هر دوی اینها نمونه خوب جریال سیال ذهن اند – در پرانتز بگویم که اگر چه برگردان آنها به فیلم, مخصوصا در مورد بوف کور – البته منهای نسخه فرانسوی اش و نسخه رفیعا  که ندیده ام – نمونه های جالبی نه برای اقتباس اند و نه برای اکسپرسیونیسم؛ پرانتز بسته – اما باید متوجه این امر باشیم که جریان سیال ذهن, تنها بیانگر درون است؛ چه شاد و چه غمگین.

حال آنکه اکسپرسیونیسم تنها به سیاهی و آلام درون بها می دهد. اگر اولین فیلم چارلی کافمن در مقام کارگردان را دیده باشید, نمونه خوبی است هم در باب اکسپرسیون و هم سوررئالیته. Synecdoche, New York بیان دنیای درونی یک کارگردان نمایش است.

دنیایی تاریک و نزدیک به مرگ و نابودی. بر خلاف سوررئالیسم که برتون برای آن کهنگی متصور نبود, اکسپرسیونیسم با رنگ و لعابی تازه سالهای بعد دوباره به چرخه هنر نقاشی بازگشت. دلایل مرگ این مکتب, همانند تولدش مبهم اند. اما تسلط رژیم هیتلر و رونق اقتصادی آلمان, متهمان ردیف اولند.

پیشنهاد من برای درک و آشنایی بهتر با اکسپرسیونیسم, تماشای فیلم فرشته آبی (1929) ساخته فون اشترنبرگ است که داستان استاد دانشگاهی است, فریب خورده ی یک رقاص کاباره و دنیای اندوهگین و تباه شده بیرونی و درونی اش.

دنیای درونتان شاد.

ممکن است به خواندن این مطالب نیز علاقه مند باشید