به فرد عزادار چه باید بگوییم؟ حتی دانشجویان روانشناسی که برای مشاور و درمانگر شدن آموزش می بینند این سوال را از خودشان می پرسند که به فرد عزادار چه باید بگوییم؟ چگونه بفهمیم چه حرفی بهتری است؟ چه حرف هایی را نباید بزنیم؟
و البته این فقط مشکل روانشناسان نیست، براساس یک نظرسنجی که اخیرا انجام شد، تقریبا یک سوم از کمک های پرستاری خبره و مراقبت های بهداشتی خانگی، اظهار کردند که نمی دانند بعد از مرگ بیماران شان چه کنند و چه بگویند و حس می کنند برای آن آمادگی ندارند.
علاوه بر متخصصان، این اتفاق برای همه ی ما افتاده است که وقتی می خواهیم به مجلس ختم برویم نمی دانیم چه بگوییم! آیا باید بگوییم: “خیلی ناراحت شدم”؟ یا “من را در غم خود شریک بدانید”؟ یا “همه چیز درست خواهد شد”؟ این جملات خیلی مصنوعی هستند، پس چه باید بگوییم؟ بهترین حرف چیست؟
روانشناس چارلز گارفیلد، بنیانگذار پروژه شانتی، یک سازمان که به نیازهای افراد بسیار بیمار و در حال مرگ رسیدگی می کند، می گوید این یک پرسش اشتباه است. او معتقد است حرف یا جمله ای وجود ندارد که بهترین انتخاب باشد. در واقع نمی شود متن از پیش تعیین شده ای را برای همه ی موقعیت ها و افراد به کار برد.
او با تاسف بسیار می گوید: ای کاش می توانستم جمله ای بگویم که همه ی این درد و رنج را از بین ببرد ولی نمی توانم… در عوض، او توصیه می کند، ما باید بیشتر روی گوش دادن تمرکز کنیم. او می گوید: آنچه می توانید انجام بدهید گوش دادن است، اینکه برای او در دسترس باشید و به حرفهایش گوش کنید.
البته که گوش دادن آنطور که به نظر می رسد آسان نیست، شما بسیار وسوسه خواهید شد که چیزی بگویید و مشکل را حل کنید، اما در سوگواری مشکل حل نشدنی است. در عوض ما می توانیم با فرد عزادار در رو به رو شدن با این واقعیت که شخصی که برایش عزیز بود دیگر برنمی گردد، همراه شویم.
گارفیلد چهار مرحله را پیشنهاد می کند که می تواند به توانایی ما برای انجام این کار کمک کند:
ذهن تان را آماده کنید!
ما انسان ها به راحتی درگیر احساساتمان می شویم: فشارهای روز، استرس کار و … ما زندگی های شلوغی داریم. به یاد داشته باشید ما نمیتوانیم فقط با کسی که درد دارد صحبت کنیم و فکر کنیم می توانیم همه این استرس ها و فشارها را کنار گذاشته و شنوندگان خوبی باشیم.
ما باید ذهن مان را در حالت متفاوتی قرار دهیم، نه حالت حرف زدن یا تلاش برای درست کردن و حل کردن چیزی، بلکه حالت گوش دادن عمیق. بهترین راه برای انجام این کار این است که چند دقیقه صبر کنید، نفس بکشید و ذهن خود را آرام کنید. به یاد داشته باشید که اصلا برای چه آمده اید.. شما برای نشان دادن عشق و حمایت تان آمده اید.
نزدیک بروید و ارتباط برقرار کنید!
گام بعدی شروع مکالمه است. راه های زیادی برای انجام این کار وجود دارد، کلمات خاص احتمالا به اندازه پیام کلی مهم نیستند. “من برای شما اینجا هستم.” این پیام کلی و مهم است، بنابراین، آن را ساده نگه دارید.
با سوالی مثل: حالت چطوره؟ یا امروز چطور هستی؟ شروع کنید و ادامه ی مکالمه را با توجه به پاسخ او دنبال کنید. شاید در جواب شما درباره ی موضوع بی ربطی صحبت کند، مثلا درباره ی صبحانه ای که خورده است و یا شایعات خانوادگی و… یا ممکن است آماده باشد که درمورد درد و رنجی که متحمل شده و داستان هایی درباره ی کسی که از دستش داده است صحبت کند، به هر حال با او همراه شوید!
سعی کنید به موضوع اصلی برگردید!
گوش دادن عمیق از بعضی جهات بسیار شبیه مدیتیشن است، در مدیتیشن افراد فقط روی یک محرک متمرکز می شوند. (معمولا تنفس) هنگامی که افکار مزاحم هجوم می آورند، افراد به آنها آگاه هستند و می گذارند که از ذهن شان عبور کند و رد شوند و دوباره روی همان محرک متمرکز می شوند.
در گوش دادن عمیق افکار زیادی به ذهن ما هجوم می آورند، مثل: “خدایا چکار کنم اصلا نمی دانم چه باید بگویم” ، “تا کی باید اینجا بمانم” ، “وقتی سکوت طولانی شد باید چه بگویم؟” ، “چرا این اتفاق افتاد” و…. این نوع گفتگوی درونی کاملا طبیعی است. و همانند مدیتیشن، زمانی که این اتفاق می افتد – آن هم چند بار – ما می توانیم به آرامی تمرکز مان را به فردی که در تلاش برای کمک به او هستیم، برگردانیم.
تنفس را فراموش نکنید!
کمک کردن و حمایت کسی که در رنج است، شجاعت می خواهد. این گرایش طبیعی انسانهاست که از ناراحتی فرار کنند. اما زمانی که ما واقعا به کسی اهمیت می دهیم بر این گرایش غلبه می کنیم و در عوض برای احساست و غم و اندوه او باز هستیم. اما به هرحال مهم است که خیلی درگیر مشکلات و احساسات دیگران نشویم. مرحله چهارم این است که ما خودمان را به یاد داشته باشیم، هرچند که ما برای حمایت از فرد سوگوار اینجا هستیم، اما ما نیز یک فرد جداگانه هستیم. درد او درد ما نیست.
یکی دیگر از متخصصان غم و اندوه، دال لارسون، روانشناس می گوید: افراد به آسانی می توانند به چیزی که او “گودال کمک کنندگان” می گوید بیافتند. وقتی افراد کسی را از دست می دهند بسیار طبیعی است که به گودال ناامیدی و یاس بیافتند. اما باید به یاد داشته باشید که شما هم نباید همراه آنها به آن گودال بیوفتید.
گارفیلد می گوید: از تنفس به عنوان یک افسار استفاده کنید. حتی اگر می خواهید کنار او باشید، به خود و تنفس تان توجه کنید. توجه داشته باشید که زمانی که به خودتان آگاه باشید بهتر می توانید به دیگران کمک کنید.
در ادامه بخوانید:
