سفری به شرق

در قسمت دوم آشنایی با تاریخ سینما ، در سالهای پایانی جنگ در اروپا بودیم که به کودک مکتب دادا رسیدیم. اما در آشنایی با تاریخ سینما بخش سوم قصد مسافرت به شرق داریم! جایی که سوررئالیسم، همان کودک همیشه زنده دادا به وفور در آن دیده شده و می شود. سرزمین آفتاب تابان جاپان!

اولین دوربین فیلمبرداری را شیرو آسانو Shiro Asano وارد ژاپن کرد

او و کویو کومادا  Koyo Komada با توجه به علاقه مردم به گیشا ها، به فیلمبرداری از رقص گیشا ها پرداختند. کومادا، بعد از کسب شهرت، انجمن تصاویر متحرک ژاپن را تاسیس کرد که تا امروز به کارش ادامه می دهد.دیگر افراد درگیر با صنعت تصاویر متحرک، هر کدام برنامه های خاص خود را دنبال می کردند.

نمایش های کابوکی Kabuki یکی دیگر از سوژه های مطلوب برای فیلمبرداری بود. راستی این نکته ناگفته نماند که این تصاویر با دوربین های کارخانه لومیر ها گرفته می شد! – البته برای گرفتن تصاویر رقص ژاپنی ها مجبور شدند دوربین های خودشان را بسازند – ولی ادیسون هم بیکار ننشسته بود و دوربینهایش را صادر کرده بود – دوربینهای کوچک و اصلاح شده – یکی از فیلمهای گرفته شده با ویتاسکوپ Vitascope ، کومادا را در لباس شب رسمی، نشان می دهد که درباره یک قوطی توضیح می دهد! البته بدون صدا! در آمریکا حدود 1910 مشکل صدا با میان نویسها حل شده بود اما در ژاپن، افرادی هنگام پخش فیلم، صحبت می کردند و توضیحات لازم را ارائه می دادند. به آنها بنشی benshi گفته می شد و تا سالهای اولیه صدادار شدن سینما هم به حیات خود ادامه می دادند.

فیلمهای اولیه سینمای ژاپن علاوه بر کابوکی از شیمپا Shimpa که مکتب جدید تئاتری به حساب می آمد، نیز ریشه می گرفتند. شیمپا از ژاپن مدرن شده و دور از فئودالیزم، الهام می گرفت. فیلم های با منشاء کابوکی، jidaigeki و فیلمهای ملهم از شیمپا، gendaigeki نام گرفتند که دومی به مفهوم آغاز فیلمهای معاصر بکار می رود.

در میان فیلمسازان آن زمان، اولین کسی که به اصطلاح امروزی کارگردان نام گرفت؛ شوتزو ماکینو Shozo Makino  بود، بزرگترین کشف وی، ماتسونسوکی اونو Matsunosuke Onoe نام داشت که بازیگر کارهای او بود. اونو تا مرگش (1926) که سر صحنه فیلمبرداری اتفاق افتاد، – در اثر فشار کار – صد فیلم ساخته بود(ماهی نه فیلم و گاهی بیشتر). سختی کار در این بود که ژاپنی ها از فیلمنامه بهره نمی بردند و همه چیز را سر صحنه دیکته می کردند.

اسکلت سینمای دارای فیلمنامه ژاپن را شاید بهتر باشد که متاثر از غرب بدانیم. به خصوص فیلم های فرانسوی.

اما اوزو Ozu در گفتگویی اعلام می کند که ” فیلم های آن زمان، صرفا به تصویر کشیدن فیلمنامه بودند… اما وقتی که در 1916 فیلم تمدن ساخته اینس Thomas Ince را تماشا کردم، تصمیم گرفتم فیلمساز شوم.”

کوروساوا و تاثیر سینمای خارجی

بعدتر از آن زمان که فیلمهای آمریکایی به صورت گسترده تری پخش شدند، دیگران نیز با اوزو هم نظر شدند که ” فیلم، روی من اثری جادویی گذاشت”. فیلمهای خارجی با استقبال ژاپنی ها مواجه شدند چنان که کوروساوا Kurosawa در زندگی نامه خودنگاشت اش (autobiography) از فیلمهای خارجی ای که از نه سالگی 1919 تا 1929 دیده بود، لیستی صد تایی ارائه می دهد.

بعد از حدود دو دهه، فیلمهای ژاپنی کم کم سر و شکلی واحد پیدا کردند چنان که در بازسازی دوباره چهل و هفت رونین The Loyal Forty-Seven Ronin در سال 1917 کاتهای مچ شده، پن مناسب و فیلمنامه درست دیده می شود. با عیان شدن چهره ی اقتصادی سینما، ژاپن به سمت سر و سامان دادن به آن پیش رفت. و کمپانی های فیلمسازی شکل گرفتند.

خب من به شخصه از نام بردن اسم و تاریخ؛  زیاد، دل خوشی ندارم و احساس می کنم بیشتر باعث سردرگمی و زدگی خواننده می شوند. این بخش صرفا برای آشنایی و مقایسه رویدادهای سینمایی شرق، با دوران اوج سینما در اروپا و آمریکا بود. بعدا به سینمای ژاپن بر خواهیم گشت و مفصلا درباره آن خواهیم خواند.

در قسمت بعدی آشنایی با تاریخ سینما ، رخدادهای سینمایی سرزمین دیگری از شرق، بررسی می شوند.

ممکن است به خواندن این مطالب نیز علاقه مند باشید