در پاسخ به سوال “آیا اعتقادات مذهبی باعث کاهش افسردگی در فرد خواهند شد” می توان گفت : اعتقادات مذهبی می توانند باعث تغییرات مغزی شود که خطر افسردگی را کاهش می دهند. افسردگی دومین عامل ناتوان کننده در جهان است. افسرده بودن یک یا هر دو  والد یکی از عوامل بسیار مهم تعیین کننده برای ابتلا به اختلال افسردگی اساسی هستند. اما جالب اینجاست که بسیاری از افراد حتی با وجود افسرده بودن یک یا هر دو والدشان، دچار افسردگی نمی شوند! بنابراین، علاوه بر ژنتیک، عوامل زمینه ساز دیگری نیز باید وجود داشته باشد.

عاملی که اخیرا به عنوان یک عامل محافظتی مورد بررسی قرار گرفته، دینداری یا معنویت است. (برای ساده شدن، در این مقاله بین دینداری و معنویت تفاوت نخواهیم گذاشت.) این بعد عامل مهمی است که نحوه ی عملکرد فرایندهای شناختی فرد را شکل می دهد. بسیاری از مطالعات اثرات مثبت دین دار بودن را برای افسردگی نشان داده اند.

همچنین بخوانید:15 دلیل برای اینکه چرا افراد مبتلا به افسردگی درمان نمی شوند!

در یک مطالعه ی آینده نگر طولی، شیوع افسردگی در 114 فرزند از والدین افسرده و غیر افسرده در پیگیری های 10 ساله و 20 ساله بررسی شد. این بخشی از مطالعات سه نسل است که در سال 1982 آغاز شد. علاوه بر اندازه گیری اختلالات خلقی، آنها به اهمیتی که شخص به مذهب و معنویت می داد و فراوانی حضور او در مناسبات مذهبی توجه کردند. میزان افسردگی در گروه پرخطر ( داشتن حداقل یک والدین افسرده) نسبت به والدین غیر افسرده دو برابر بود.

در هر دو گروه (دارای والدین افسرده و غیر افسرده) آنهایی که در بررسی اول اظهار داشتند که اعتقادات مذهبی برایشان اهمیت دارد، در بررسی دوم (10 سال بعد) تنها یک چهارم ریسک ابتلا به افسردگی را داشتند.

نکته ی جالب توجه این است که گروهی که بیشتر از بقیه از اهمیت به اعتقادات مذهبی سود بردند، گروه پر خطر (داشتن حداقل یک والد افسره) بود. در این گروه با ریسک بالای ابتلا به افسردگی آنهایی که اظهار داشتند مذهب و معنویت برایشان اهمیت دارد، در بررسی بعدی یعنی 10 سال بعد تنها یک دهم ریسک ابتلا به افسردگی را بروز دادند. از طرفی در واقع برجسته ترین اثرات دین داری بیشتر مربوط به عود افسردگی بود تا شروع آن. 

همچنین بخوانید: داروهای ضدافسردگی ؛ هرآنچه باید در این مورد بدانید! 

اما چطور؟ افسردگی یک اختلال مغزی است، بنابراین عوامل تشدید کننده یا محافظ باید در ریخت شناسی مغز، فعال سازی ها و اتصالات تغییراتی ایجاد کنند. آیا دینداری این کار را می کند؟

بررسی اخیر به شدت نشان می دهد که اعمال معنوی ممکن است با ایجاد تغییرات در مغز، از جمله افزایش سطح سروتونین همراه باشد. اما، آیا دینداری می تواند به طور خاص “اتروفی مغزی مرتبط با افسردگی” را حل کند؟

محققان در مطالعه ی طولی که در بالا به آن اشاره شد، پهنای بزرگی از نازکی قشری را در بسیاری از مناطق مغز افرادی که ریسک بالای افسردگی را داشتند پیدا کردند. آیا اعتقاد قوی به مذهب و معنویت می تواند نازکی قشری در مغز این افراد را رفع کند و در نتیجه باعث کاهش ریسک افسردگی شود؟

محققان این افراد را برای پنج سال دیگر مطالعه کردند. آنها ارتباط بین نازک شدن قشر و دین دار بودن را مورد بررسی قرار دادند. نکته ی اول این بود که افرادی که اعتقادات مذهبی و معنوی داشتند، صرفنظر از قرار گرفتن در گروه پرخطر یا کم خطر، کورتکس یا قشر مغزی ضخیم تری داشتند. نکته دوم هم این بود که این اثرات برای گروه پر خطر نسبت به گروه کم خطر قوی تر و گسترده تر بود.

همچنین بخوانید:با خوردن این مواد غذایی می توانید افسردگی را درمان کنید !

در این مطالعه ی سه نسلی، تفاوت های مغزی دیگری هم گزارش شده اند. آنها نشان دادند که اعتقادات مذهبی می تواند اثرات قابل توجهی در سطح میکرو ساختاری و آناتومی مغز داشته باشد. محققان از تصویربرداری تانسور انتشار برای مطالعه ماده سفید (اتصال) در مغز افراد دارای ریسک بالا و پایین به عنوان عملکردی برای نحوه ی ارزش گذاشتن افراد به اعتقادات مذهبی استفاده کردند.

یک نتیجه قابل توجه از این مطالعه این است که ارزش گذاشتن به مذهب موجب کاهش تفاوت های مغزی میان گروه های پر خطر و کم خطر می شود. به عنوان مثال مغز افرادی که به دلیل سابقه ی خانوادگی در برابر خطر بالای ابتلا به افسردگی هستند شروع به شبیه شدن به مغز افرادی می شود که خطر کمتری برای ابتلا به افسردگی دارند.

به طور خلاصه، به نظر می رسد که مذهب و معنویت، ممکن است انعطاف پذیری را برای ابتلا یا عود افسردگی در افراد، بخصوص در افرادی که در معرض خطر بالایی هستند، فراهم کند. این انعطاف پذیری ممکن است نتیجه رابطه بین دینداری و کورتکس ضخیمتر، ماکرو ساختار و اتصالات کارآمد و یا جریان خون بهتر به مناطق مغزی مرتبط با افسردگی باشد. دانشمندان هنوز به دنبال یافتن عوامل محافظتی بیشتری هستند.

در ادامه بخوانید: