شیوع چاقی در سراسر جهان به خصوص در میان کودکان و نوجوانان در حال افزایش است. در این زمینه سوالات مختلفی توسط محققان مطرح شده است. محققان می خواهند درباره تاثیر غذای ناسالم بر مغز نوجوانان اطلاعات بیشتری کسب کنند. همچنین به این سوال پاسخ دهند که چرا امروزه نوجوانان تا این حد مستعد ابتلا به چاقی هستند.
آمارها نشان می دهد که در سال 2019 بیش از 150 میلیون کودک در جهان به چاقی مبتلا بودند. این کودکان در معرض ابتلا به بیماری قلبی، سرطان و دیابت نوع 2 قرار دارند. نوجوانان چاق احتمالا در بزرگسالی هم با مشکل اضافه وزن روبرو هستند. اگر این روند ادامه پیدا کند، در سال 2040 حدود 70 درصد بزرگسالان 40 ساله به اضافه وزن یا چاقی مبتلا خواهند بود.
نوجوانان بزرگترین مصرف کنندگان غذاهای پرکالری هستند. در دوران بلوغ بسیاری از افراد اشتهای سیری ناپذیر دارند، چون رشد سریع به انرژی زیادی نیاز دارد. افزایش متابولیسم و جهش رشد تا حدی از بروز چاقی ممانعت می کند. اما تاثیر زیاده روی در مصرف غذاهای پرکالری و کم تحرکی در مقایسه با افزایش متابولیسم و جهش رشد بیشتر است.
مطلب مرتبط: میل به خوردن غذاهای ناسالم را با این 11 راهکار کنترل کنید!
تاثیر غذای ناسالم بر مغز نوجوانان بیش از بزرگسالان است.
سال های نوجوانی دوران مهمی برای رشد مغز محسوب می شود. در این دوران، نوجوانان از نظر اجتماعی مستقل شده و همزمان شروع به انتخاب غذاهای مورد علاقه خود می کنند.
در دوران نوجوانی، ارتباط بین نقاط مختلف مغز و سلول های عصبی اصلاح و تقویت می شود. مغز نوجوانان به دلیل افزایش نوروپلاستی انعطاف پذیر است. در نتیجه، مغز به راحتی تحت تاثیر عوامل محیطی از جمله رژیم غذایی قرار می گیرد. مغز نوجوانان در برابر تغییرات ناشی از رژیم غذایی آسیب پذیر است و این تغییرات ممکن است در طول زندگی باقی بمانند.
مقاومت در برابر غذاهای ناسالم سخت است.
دانشمندان علوم اعصاب از تصویربرداری عملکردی مغز برای بررسی نحوه پاسخ مغز به وقایع خاص استفاده می کنند. اسکن های مغزی نشان می دهد که قشر پیش پیشانی (ناحیه اصلی مغز برای کنترل رفتار و تصمیم گیری) تا اوایل دهه 20 زندگی به رشد کامل نمی رسد.
قشر پیش پیشانی تحریکات ناشی از عوامل محیطی را کنترل می کند. مقاومت در برابر مصرف یک بسته آبنبات یا خرید غذاهای ناسالم ارزان قیمت برای نوجوانان بسیار سخت باشد.
نوجوانان تمایل زیادی به مصرف غذاهای پرکالری دارند.
بر خلاف قشر پیش پیشانی، سیستم پاداش مغز (سیستم دوپامین مزوکورتیکولیمبیک) در سنین پایین کاملا تکامل پیدا کرده است. سیستم پاداش در اثر محرک های لذت بخش مثل مواد غذایی فعال شده و شروع به ترشح دوپامین می کند. نوجوانان به سمت مصرف غذاهای شیرین و پرکالری جذب می شوند. چون تعداد گیرنده های دوپامین در مغز آن ها زیاد است. تحریک مداوم سیستم پاداش به سازگاری مغز منجر می شود. در دوران نوجوانی، این تغییرات می تواند تعادل مواد شیمیایی مغز را تغییر دهد.
هنگام بررسی تاثیر غذای ناسالم بر مغز نوجوانان باید به این نکته توجه کنیم که مغز نوجوان کشش سیری ناپذیر برای پاداش و کنترل رفتاری کمی دارد. این موضوع نشان می دهد که توانایی نوجوانان برای مقاومت در برابر رفتارهای پاداش دهنده کم است. بنابراین، تعجب آور نیست که نوجوانان بر خلاف توصیه های بهداشتی مصرف غذاهایی که به راحتی تهیه می شوند و خوردنشان لذت بخش است را ترجیح می دهند.
مرتبط: احساسات و افکار نوجوانان و 7 راه مقابله با آنها ؛ از زبان یک نوجوان
تحریک مغناطیسی مغز از راه جمجمه نحوه غذا خوردن را تغییر می دهد.
تصویربرداری عملکردی فعالیت مغز را در هنگام انجام کارها یا مشاهده تصاویر غذاها نشان می دهد. مدارهای مغزی که پاداش های غذایی را پردازش می کنند در نوجوانان چاق در مقایسه با افرادی که وزن طبیعی دارند، فعال تر هستند.
جالب اینجا است که فعالیت کمتری در ناحیه قشر پیش پیشانی دیده می شود. این موضوع نشان می دهد که چاقی فعالیت سیستم پاداش را افزایش می دهد. اما فعالیت مناطقی از مغز که میل به غذا خوردن را کم می کنند، کاهش می دهد.
نکته مهم این است که کاهش وزن در نوجوانان فعالیت قشر پیش پیشانی را به حالت عادی باز می گرداند. این اطلاعات به ما نشان می دهد که قشر پیش پیشانی یکی از مناطق مهم مغز برای کنترل مصرف غذا محسوب می شود. از طرف دیگر، مداخلات تغذیه ای فعالیت مناطقی از مغز که در خود کنترلی نقش دارند را افزایش می دهد.
تحریک مغناطیسی مغز از راه جمجمه (TMS)، روشی است که دانشمندان می توانند از طریق آن فعالیت مغز را در قشر پیش پیشانی تغییر دهند. این روش در تغییر رفتارهای غذا خوردن موثر است. درمان با TMS کنترل شناختی در طی غذا خوردن را بر می گرداند. علاوه بر این، در طولانی مدت به کاهش وزن کمک می کند.
ورزش انعطاف پذیری مغز را افزایش می دهد.
تاثیر غذای ناسالم بر مغز نوجوانان به گونه ای است که رشد مغز را تغییر داده و منجر به ماندگاری عادات غذایی نادرست می شود. اما مغز می تواند همانند عضله تحت تمرین قرار بگیرد تا نیروی اراده بهبود پیدا کند.
انعطاف پذیری زیاد مغز در دوران نوجوانی بدین معنی است که ذهن جوان احتمالا پذیرش بیشتری نسبت به تغییر سبک زندگی دارد. فعالیت بدنی باعث تقویت انعطاف پذیری مغز شده و به ایجاد عادات سالم کمک می کند.
آشنایی با تاثیر غذای ناسالم بر مغز نوجوانان و نحوه تغییر مغز در اثر چاقی فرصت مناسبی را برای مداخله فراهم می کند. تصویربرداری عملکردی مغز، اطلاعات مفیدی را در اختیار پزشکان قرار می دهد تا افراد در معرض خطر را شناسایی کرده و تاثیر مداخلات مربوط به تغذیه و سبک زندگی را روی مغز بررسی کنند.
TMS می تواند یک روش درمانی جدید برای تنظیم مجدد مغز جوانان و جلوگیری از تغییرات پایدار در بزرگسالی باشد.
در ادامه بخوانید: گرسنگی در نیمه شب ؛ چرا نیمه شب‌ها سراغ یخچال می‌روید؟
