این روزها که بیماری کرونا شیوع پیدا کرده، حتما درباره قارچ سیاه مطالب زیادی خوانده یا شنیده اید. موکورمایکوزیس که به قارچ سیاه هم معروف است، یک عفونت نادر اما خطرناک است. این بیماری توسط گروهی از کپک ها به نام Mucormycetes ایجاد شده و اغلب سینوس ها، ریه ها، پوست و مغز را درگیر می کند. اگر می خواهید درباره قارچ سیاه و ارتباط آن با بیماری کرونا اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله را تا انتها دنبال کنید.
مطلب مرتبط: تفاوت حساسیت فصلی با ویروس کرونا در چیست؟
قارچ سیاه بیشتر چه افرادی را مبتلا می کند؟
این عفونت می تواند برای هر فردی و در هر سنی اتفاق بیفتد. اما اگر سیستم ایمنی بدن به دلیل بیماری یا مصرف دارو ضعیف شده باشد، بیش از سایرین در معرض ابتلا به قارچ سیاه قرار می گیرید. از بیماری ها و داروهایی که می توانند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیابت، به ویژه اگر به خوبی کنترل نشود
- ایدز یا HIV
- پیوند عضو
- پیوند سلول های بنیادی
- نوتروپنی (کاهش گلبول های سفید خون)
- استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها (کورتون ها)
- استفاده از مواد مخدر تزریقی
- افزایش میزان آهن بدن (هموکروماتوز)
- پایین بودن سطح سلامت بدن به دلیل تغذیه نامناسب
- اسیدوز متابولیک (اسیدی بودن خون)
- نوزاد نارس یا نوزادی که با وزن کم متولد می شود
- آسیب دیدگی پوست به دلیل سوختگی یا جراحت
- ابتلا به کرونا (COVID-19)
ابتلا به قارچ سیاه چه علائمی ایجاد می‌کند؟
علائم موکورمایکوزیس به این بستگی دارد که قارچ در کدام بخش بدن رشد کند:
- موکورمایکوزیس رینوسربرال (سینوس و مغز): تورم یک طرفه صورت، سردرد، احتقان بینی یا سینوس، وجود ضایعات سیاه رنگ روی پل بینی یا داخل دهان، تب، بی حالی، تشنج و فلج جزئی
- موکورمایکوزیس ریوی: تب، سرفه، درد قفسه سینه، تنگی نفس و خلط خونی
- موکورمایکوزیس پوستی: ضایعات پوستی که شبیه تاول یا زخم هستند، سیاه شدن ناحیه عفونی و درد، گرما، قرمزی یا تورم اطراف زخم
- موکورمایکوزیس گوارشی: درد شکم، تهوع، استفراغ و خونریزی گوارشی
- موکورمایکوزیس منتشر: عفونت می تواند از طریق خون به سایر نقاط بدن سرایت کند. این شرایط که به آن «موکورمایکوزیس منتشر» می گویند، اندام هایی مثل طحال و قلب را تحت تاثیر قرار می دهد. در موارد شدید، ممکن است وضعیت روانی شما تغییر کرده یا وارد کما شوید. این شرایط حتی می تواند کشنده باشد.
چگونه به قارچ سیاه مبتلا می شوید؟
در رسانه ها و شبکه های اجتماعی، تئوری های مختلفی در مورد منبع عفونت موکورمایکوزیس مطرح می شود که بیشتر آن ها نادرست هستند:
موکورمایکوزیس، یک بیماری مسری است
بیماری قارچ سیاه مسری نیست. بنابراین، نیاز نیست افراد مبتلا به این بیماری قرنطینه شوند، مگر اینکه همزمان به ویروس کرونا (SARS-CoV-2) مبتلا باشند.
قارچ در سیلندرهای اکسیژن یا رطوبت سازها رشد می کند
بعضی کارشناسان رسانه ای معتقدند که قارچ در سیلندرهای اکسیژن بیمارستانی یا دستگاه های رطوبت سازها رشد می کند. با این حال، هیچ شواهدی در تائید این گفته وجود ندارد. به گفته قارچ شناسان، قارچ نمی تواند در محیط های مایع اسپور (هاگ) تولید کند. علاوه بر این، احتمالا اکسیژن خالص سیلندرها برای رشد میکروارگانیسم ها مناسب نیست.
ماسک های صورت حاوی قارچ سیاه هستند
هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد ماسک صورت بتواند قارچ را در خود جای دهد.
پیاز در ابتلا به قارچ سیاه نقش دارد
گفته می شود کپک سیاه که گاهی اوقات روی پیازهای موجود در یخچال دیده می شود، منبع بالقوه عفونت است. این در حالی است که معمولا کپک سیاه روی پیاز و سیر از نوع قارچ آسپرژیلوس نایجر است.
پروفسور ریچاردسون در مقاله ای که سال 2019 منتشر شد توضیح بیماری قارچ سیاه روی نان کپک زده، میوه و سبزیجات فاسد، خاک، کمپوست و فضولات حیوانی رشد می کند. این میکروارگانیسم به رطوبت بالایی نیاز دارد. بنابراین، بعید است که در مصالح ساختمانی معمول مثل چوب، سطوح رنگ شده، کاشی و سرامیک زنده بماند.
مسیرهای احتمالی انتقال قارچ سیاه
در مطالعات منتشر شده به چندین منبع بالقوه عفونت در بیمارستان ها اشاره شده است. اما در آن ها نامی از مخازن اکسیژن، رطوبت سازها یا ماسک های صورت مشاهده نمی شود. در 2 مطالعه، ملحفه های بیمارستانی که به خوبی ضد عفونی نشده اند به عنوان منبع انتقال قارچ سیاه معرفی شده اند. در مطالعه دیگری که به شیوع این عفونت در بیمارستان ها پرداخته، سیستم تهویه، آبسلانگ های چوبی و کیسه های استومی به عنوان منابع احتمالی عفونت ذکر شده اند.
به اعتقاد محققان دانشگاه کنتاکی در لکسینگتون، استنشاق اسپور در گرد و غبار ناشی از ساخت و سازها یا فیلترهای آلوده تهویه مطبوع می تواند یک راه انتقال احتمالی باشد. این عفونت ممکن است از راه پوست فرد را آلوده کند. به عنوان مثال، از طریق سوختگی ها، محل تزریق یا نیش حشرات باعث ابتلای فرد شود.
چه ارتباطی بین قارچ سیاه و بیماری کرونا وجود دارد؟
در حال حاضر، مواردی از ابتلا به موکورمایکوزیس در مبتلایان به کووید-19 (COVID-19) یا افرادی که از این بیماری بهبود پیدا کرده اند، گزارش شده است.
به گفته پزشکان، استفاده بی رویه از کورتیکواستروئیدها در شیوع قارچ سیاه در میان بیماران مبتلا به کرونا نقش دارد. این دسته از داروها به درمان التهاب ریه کمک می کنند. اما ایمنی را کاهش داده و میزان قند خون را به ویژه در بیماران دیابتی بالا می برند. در نتیجه، بیمار را در معرض ابتلا به موکورمایکوزیس قرار می دهند.
به منظور پیشگیری از موکورمایکوزیس، باید از تجویز کورتیکواستروئیدها برای بیماران مبتلا به کرونای خفیف یا متوسط خودداری شود. همچنین باید قند خون این بیماران به دقت کنترل شود.
مرتبط: ۱۰ خبر اشتباه درباره کرونا که نباید آن‌ها را جدی بگیرید!
عوارض ابتلا به قارچ سیاه چیست؟
موکورمایکوزیس می تواند به نابینایی، لخته شدن خون یا انسداد عروق و آسیب عصبی منجر شود. عدم درمان این بیماری ممکن است باعث مرگ بیمار شود.
با توجه به اینکه قارچ سیاه یک عفونت نادر است، میزان دقیق مرگ و میر ناشی از آن مشخص نیست. اما تخمین زده می شود که 54 درصد افراد مبتلا به این بیماری جان خود را از دست می دهند. احتمال مرگ به این بستگی دارد که قارچ کدام قسمت از بدن را تحت تاثیر قرار داده باشد. در افرادی که به عفونت ریه یا مغز مبتلا هستند در مقایسه با بیمارانی که عفونت سینوسی دارند، احتمال مرگ بیشتر است.
قارچ سیاه چگونه تشخیص داده شده و درمان می شود؟
برای تشخیص بیماری، پزشک معاینه بدنی انجام داده و از سابقه پزشکی شما سوال می کند. اگر با غذاهای فاسد یا مکان هایی که اغلب اسپور قارچ در آن ها یافت می شود در تماس بوده اید، به پزشک اطلاع دهید. اگر به نظر برسد که به عفونت ریه یا سینوس مبتلا هستید، پزشک نمونه ای از مایع بینی یا گلو را گرفته و به آزمایشگاه می فرستد. همچنین ممکن است با نمونه برداری بخش کوچکی از بافت آلوده را برای آزمایش بردارد.
گاهی اوقات، پزشک تست های تصویربرداری مانند سی تی اسکن (CT) یا ام آر آی (MRI) را توصیه می کند. این تست ها مشخص می کنند که آیا عفونت به مغز یا سایر اندام های شما سرایت کرده است یا خیر.
در صورت تشخیص موکورمایکوزیس، باید در اسرع وقت درمان با داروهای ضد قارچ شروع شود. این داروها از رشد قارچ جلوگیری کرده، آن را از بین برده و عفونت را کنترل می کنند.
مطلب مرتبط: چه داروهای می توانند بر روی کرونا موثر باشند؟
برای درمان موکورمایکوزیس از داروهای آمفوتریسین بی، ایزوکونازول و پوزاکونازول استفاده می شود. این داروها به صورت خوراکی یا تزریقی (داخل وریدی) تجویز می شوند. ممکن است پزشک درمان را با داروهای تزریقی و با دوز بالا شروع کند تا عفونت کنترل شود؛ سپس بعد از چند هفته، روند درمان را به استفاده از قرص تغییر دهد.
اگر بعد از مصرف دارو به عوارضی مثل معده درد، سوزش سر دل یا مشکلات تنفسی مبتلا شدید، با پزشک مشورت کنید. ممکن است پزشک بتواند نوع داروی شما را تغییر دهد.
در موارد شدید، جراحی برای برداشتن بافت عفونی یا مرده توصیه می شود تا از گسترش قارچ سیاه جلوگیری شود. ممکن است با جراحی قسمت هایی از بینی یا چشم برداشته شود. این موضوع تاثیر منفی روی زیبایی فرد دارد. اما انجام آن برای کنترل عفونتی که می تواند زندگی بیمار را تهدید کند، لازم است.
چگونه می توان از ابتلا به موکورمایکوزیس پیشگیری کرد؟
هیچ راهی برای جلوگیری از تنفس هاگ های قارچ وجود ندارد. اما رعایت بعضی نکات می تواند شانس ابتلا به قارچ سیاه را کاهش دهد. اگر به دلیل بیماری در معرض ابتلا به موکورمایکوزیس قرار دارید، توجه به این توصیه ها از اهمیت بیشتری برخوردار است:
- از مناطقی که گرد و غبار یا خاک زیادی در آنجا وجود دارد، مثل محل های ساخت و ساز و حفاری، دوری کنید. اگر مجبور هستید در این مکان ها حضور داشته باشید، از ماسک N95 استفاده کنید.
- از تماس با آب های آلوده بپرهیزید. این موضوع می تواند سیلاب یا آب ساختمان های آسیب دیده در اثر بلایای طبیعی مثل زلزله یا سیل را شامل شود.
- اگر سیستم ایمنی بدنتان ضعیف است، از انجام فعالیت هایی مثل باغبانی که باعث تماس شما با گرد و غبار و خاک می شود، خودداری کنید. اگر امکان این کار برای شما وجود ندارد، با پوشیدن کفش، دستکش، شلوار بلند و پیراهن آستین بلند از پوست خود محافظت کنید. همچنین خراش ها و جراحت ها را بلافاصله با آب و صابون بشویید.
- در صورت ابتلا به قارچ سیاه، حتما داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید. اگر به عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو دچار شدید یا عفونت بهبود پیدا نکرد، به پزشک مراجعه کنید.
- کنترل قند خون در بیماران دیابتی، استفاده مناسب از کورتیکواستروئیدها و پرهیز از تجویز غیرضروری آنتی بیوتیک ها، ضد قارچ ها و سایر داروهای تنظیم کننده سیستم ایمنی از بروز قارچ سیاه در افراد مبتلا به کرونا جلوگیری می کند.
در ادامه بخوانید: از دست دادن عزیزی در اثر کرونا ؛ غلبه بر سوگ در قرنطینه
