نقد و بررسی انیمیشن آخرین داستان

با ما در نقد و بررسی انیمیشن آخرین داستان همراه باشید، انیمیشنی ایرانی که برداشتی آزاد از شاهنامه فردوسی است. قبل از نقد و بررسی انیمیشن آخرین داستان نگاهی به عوامل فیلم خواهیم داشت.

عوامل فیلم

کارگردان: اشکان رهگذر

تهیه کننده: احسان رسول اف

فیلمنامه نویس: اشکان رهگذر (برداشت آزادی از شاهنامه فردوسی)

صداپیشگان: پرویز پرستویی، لیلا حاتمی، حسن پورشیرازی، اشکان خطیبی، بیتا فرهی، حامد بهداد، شقایق فراهانی، ملیکا شریفی نیا، زهیر یاری، باران کوثری، بانیپال شومون و فرخ نعمتی

شرکت تولید کننده: استودیو هورخش

خلاصه داستان: جمشید که درگیر غرور شده مدت هاست به دنبال فتح گنجینه ها همراه با سپاهیانش رفته اما هیچگاه بازنگشته و در غیاب او ضحاک پسر مرداس بر تخت پادشاهی تکیه زده و مملکت در بی عدالتی و ناامیدی فرو رفته تا اینکه…

نقد و بررسی انیمیشن آخرین داستان

از بین حماسه های طبیعی در جهان ایلیاد و اودیسه ی هومر در طول سالیان طولانی منبع اقتباس فیلم ها و سریال های فراوانی بوده اند و غرب به این جهت که منبع الهام شکلگیری تمدن نوظهور خود را تاریخ، فلسفه، سیاست و هنر یونان باستان و بعدها روم می داند توجه بسیار ویژه ای به این آثار نشان داده است.

این آثار آنقدر موفق عمل کرده اند که امروزه در سراسر جهان همه حداقل با نام های اساطیر یونانی مثل آشیل (آکیلیس)، هرکول، اودیوس (پادشاه ایثاکا) و یا خدایان یونانی مثل زئوس، هیدیس و پوزیدون آشنایی دارند.

آنها به این هم بسنده نکردند و در گام بعدی دست به بازآفرینی شخصیت های اساطیری در قالب ابرقهرمانانی جدید زدند بتمن، سوپرمن، شزم، واندرومن، آکوامن و… همه برداشتی آزاد از اساطیر یونانی هستند.


همچنین بخوانید: چرا انیمیشن مولان بدترین لایو اکشن دیزنی تاکنون است؟


اما در نقطه ی مقابل اختلافات سیاسی باعث شده نه تنها تاریخ و آثار ادبی کلاسیک ما توسط غرب و غول های رسانه ای نادیده گرفته شوند بلکه در پروپاگاندای رسانه ای با تولید آثاری مثل فیلم سیصد (قسمت اول و دوم) مورد تاخت و تاز هم قرار گرفته اند و ایرانیان در قامت آنتاگونیست های آثارشان به شکلی ناهنجار به تصویر در می آیند.

تاخت و تاز به تاریخ و فرهنگ ایران حالا به دیگر نقاط جهان هم تسری پیدا کرده است و کشور قزاقستان در اقدامی عجیب به تازگی دست به ساخت فیلم پر هزینه ی تومیریس زده است فیلمی که براساس روایت ضعیفی ساخته شده است که در آن ملکه ی سکاهای ماساژت (ماساگت) در جنگ با ایرانیان کوروش هخامنشی را به قتل می رساند

پوستر تبلیغاتی فیلم تومیریس (Tomiris) محصول کشور قزافستان

روایتی ضعیف که در میان مورخین قدیمی تنها هرودوت آن را به این شکل نقل کرده است؛ این فیلم در زمانی ساخته شده است که فیلم کوروش بزرگ که قرار بود با همت مرحوم علی معلم و به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی ساخته شود و در مرحله ی پیش تولید قرار داشت به سرنوشتی نامعلوم دچار شده است.

پس واقعیت تلخ امروز ما این است که پس از سال ها بی توجهی به تاریخ ملی و آثار ادبی کلاسیک و عدم ارائه یا ارائه ی ضعیف حتی قادر نیستیم روایت خودمان را از تاریخ، فرهنگ و اساطیر خودمان ارائه کنیم.

در این دوران غفلت فرهنگی، استودیوی خصوصی هورخش که به همت اشکان رهگذر راه اندازی شده با بودجه ای محدود دست به ساخت انیمیشن آخرین داستان در یک بازه ی زمانی تقریبا 10 ساله زد؛ کاری واقعا طاقت فرسا به این جهت که حفظ انسجام یک اثر در این بازه ی زمانی کار بی اندازه دشواری است.

با توجه به حقایق موجود نمی توان هنگام بررسی اثر به این نکته و اتمسفری که این انیمیشن در آن ساخته شده بی توجه بود پس در همین ابتدای کار باید بگویم این اثر به خاطر شروع دورانی جدید در حوزه ی انیمیشن که حاصل یک روند ساختاری نیست و مستقلانه صورت گرفته شایسته ی تقدیر ویژه ای است.


همچنین بخوانید: انیمیشن های برنده اسکار ؛ بهترین انیمیشن های دهه را بشناسید!


انیمیشن آخرین داستان و استودیو هورخش مسیری را رفته اند که استودیو جیبلی و هایائو میازاکی و سایر کشورهایی که تصمیم به ساخت انمیشن هایی مستقل و بومی گرفتند رفته اند یعنی پرهیز از ورود به قلمروی آثار چشمنواز و پرزرق و برق سه بعدی که رقابت با آنها بسیار دشوار است و به جای آن استفاده ی کمالگرایانه از تکنیک دو بعدی و اضافه کردن جنبه های متمایز کننده ی شناختی به شاکله ی آن که به اثر اصالتی بومی ببخشد.

وجود المان های ایرانی نظیر فرش، ساز، صندوق و سفال

با اینکه آخرین داستان تا حدی از فقدان فریم های کافی که به نظر به خاطر بودجه ی محدود آن است با ایده آل بودن فاصله دارد اما کارگردان اثر، با نگاه خاص خود دیدی سینمایی به اثر بخشیده است؛ قاب ها، فضاسازی ها و رنگ بندی ها و المان هایی ایرانی که تقریبا در تمام طول فیلم وجود دارند با دقت و وسواسی ستودنی در اثر گنجانده شده اند.

انیمیشن در تمام طول اثر نشان می دهد درک درستی از فرم دارد؛ هرآنچه داد منتقدین را در آثار دیگر در می آورد نقطه ی قوت این اثر است و به جرأت می توان گفت حتی در مقایسه با کلیت آثار سینمایی سال های اخیر ایران دست بالاتر را دارد.

تلفیق تکنیک دو بعدی و سه بعدی انتخاب هوشمندانه ای است که متاسفانه پرداخت آن به اندازه ی کافی خوب نیست البته نمی توان گفت که بد است بهتر است بگوییم کارگردان اثر و تیم طراح اثر نشان داده بودند که بیشتر از این ها می شد روی آنها حساب کرد.

آخرین داستان از ضربآهنگ خوبی برخوردار است از نمای POV آغازین که ما را از دید سربازی که سقوط شهر را در مقابل اهریمن و شیاطین نظاره می کند و ما را به ناگاه وارد اتمسفر اثر می کند.


همچنین بخوانید: تمامی قسمت های انیمیشن سامورایی جک را بصورت رایگان در وب سایت Adult Swim تماشا کنید!!!


تا انیمیشن های کوتاهی که با تکنیکی متفاوت با کلیت اثر، گذشته را روایت می کنند تا کابوس های ضحاک و مرگ فرانک در حالی که به فریدون خیره شده و جدال با ضحاک و بسیاری صحنه های دیگر بسیار زیبا و هنرمندانه تصویر شده اند و انیمیشن زیر بار آنها هیچگاه از نفس نمی افتد و ملال آور نمی شود که بسیار ارزشمند است.

از قاب بندی های درخشان آخرین داستان که در جای جای اثر به وفور یافت می شود

یکی از نقاط عطف انیمیشن موسیقی متن آن و به ویژه موسیقی تیتراژ آن با صدای استاد شهرام ناظری است که به شکل غیرقابل وصفی زیبا و تاثیرگذار است و به جرأت چیزی از آثار فاخر سینمای جهان کم ندارد شاید تنها نقدی که بتوان با سختگیری به آن وارد کرد احساس نیاز به تن حماسی بیشتر در اواسط انیمیشن است.

اما پاشنه ی آشیل این اثر که نگذاشته آخرین داستان لقب عالی بودن را یدک بکشد فیلمنامه است فیلمنامه از ضعفی جدی رنج می برد شخصیت ها آنطور که باید پرداخته نشده اند و عمق کافی ندارند و در بسیاری از لحظات برای مخاطب ناآشنا با شاهنامه گنگ و برای مخاطب آشنا با آن ناقصند.

در یک فرصت سوزی وحشتناک شخصیت کاوه و انگیزه هایش به درستی پرورش داده نمی شوند کاوه 18 فرزند داشته و فرزندانش یک به یک خوراک مارهای ضحاک شده اند و او برای دادخواهی نزد ضحاک می رود تا آخرین پسرش را از مرگ برهاند ضحاک فرزند او را آزاد می کند و از او می خواهد متنی که حاکی از عدالت اوست امضا کند اما او سرباز می زند و با پسرش می گریزد و قیام می کند دادخواهی او آنچنان عمیق و شوکه کننده است که وقتی از ضحاک می پرسند که چرا کاری نکرده است می گوید: دادخواهی او مرا بهت زده کرد.

و یک چنین فرصت دراماتیکی برای تقابل کاوه و ضحاک و پرورش شخصیت به راحتی از دست می رود.

نقاط ابهامی در اثر وجود دارد که به جهت فاصله گرفتن از داستان اصلی ایجاد شده مثلا اینکه چرا یک جوان از خودراضی باید در محوریت قیام باشد؟ انیمیشن پاسخی در خور به این سوال نمی دهد و گفته نمی شود فریدون از تبار جمشید است.

یا سرنوشت جمشید که پس از مغرور شدن و از دست دادن فرّ ایزدی سرگردان می شود و در قامت پیری خمیده در آوارگی و مخفیانه زندگی می کند و نهایتا توسط ضحاک کشته می شود در اثر عنوان نشده که اگر می آمد هم بار دراماتیک خوبی داشت و هم پیام موجود در داستان فریدون و ضحاک که پیام جایگزینی دائم عدالت و بی عدالتی است به درستی شکل می گرفت.

ظاهر امر حاکی از آن است که اشکان رهگذر سعی داشته با نزدیک کردن اثر به واقعیت و امروزی تر کردنش و بر شدت تاثیرگذاری اثر در مخاطب بیافزاید که فاصله گرفتن از داستان منسجم اصلی باعث ایجاد سردرگمی هایی در کلیت اثر شده است اینکه در چنین داستانی نه فریدون عمق کافی شخصیتی دارد و نه ضحاک واقعا اشکالی جدی است.

البته که اشکان رهگذر سعی کرده با شخصیتی مثل طهمورث که دارای شخصیت پردازی بهتر و دقیق تری است و ارشیا که دارای نیمه ی پنهانی است به اثر  انعطاف بیشتر و عنصر غافلگیری را اضافه کند اما برای نجات فیلمنامه و نقص هایی که دارد کافی نیست.

انیمیشن آخرین داستان و استودیو هورخش با نقاط قوت فراوانی که دارد و نقطه ضعفی مثل فیلمنامه همچنان اثر در خور تحسینی است که دارد بار بی اعتنایی به تاریخ و ادبیات کهن و عقب ماندگی در این حوزه را به تنهایی به دوش می کشد که بار سبکی هم نیست.

ظهور استودیوی مستقلی مثل هورخش اگر ادامه دار باشد و بتواند سرمایه گذار جذب کند و به دنبال آن شروع به جذب نیروهای توانمند بیشتری کند تا کیفیت اثر بیشتر و زمان ساخت آن کاهش یابد و البته که از تیم نویسندگان توانا در کنار عواملش بهره ببرد می تواند بازارهای جهانی را با دوبله های انگلیسی با کیفیت هدف بگیرد و نوید دهنده موفقیت برای این استودیو و حتی فرا رسیدن دوران طلایی انیمیشن برای ایران باشد.

در ادامه بخوانید: 

پنج دلیل برای اینکه باید سریال انیمیشنی Love Death And Robots را ببینید! 

پنج دلیل برای اینکه باید سریال انیمیشنی Castlevania را ببینید!