اولین نفس نوزاد
درست چند ثانیه پس از تولد نوزاد، اکسیژن برای اولین بار وارد بدنش می شود. اما رسیدن به این هدف آن چنان که فکر می کنید هم ساده نیست. با من و مجله وارونه همراه باشید تا ببینید اولین نفس نوزاد چگونه اتفاق می افتد؟
برای اینکه اکسیژن برای اولین بار وارد بدن نوزاد شود، ریه های کوچک و سیستم گردش خون باید در کسری از ثانیه راه بیافتند. حالا این سوال پیش میاید که چگونه موجود کوچکی مثل یک نوزاد می تواند یکی از سخت ترین مراحل زندگی، یعنی اولین تنفس را ظرف چند ثانیه بگذراند؟
مطلب پیشنهادی: نوزادان می توانند قبل از اینکه صحبت کنند منطقی فکر کنند!
بررسی سیستم گردش خون و ریه ها در جنین
بهتر است قبل از جواب دادن به سوال بالا سیستم گردش خون و کارکرد ریه ها را در مایع جنینی بررسی کنیم. همگی خیلی خوب میدانیم که شش ها در دوران جنینی و در شکم مادر اکسیژن رسانی نمی کنند. اگر می پرسید که جنین در این دوران چگونه اکسیژن دریافت می کند باید بگویم که بند ناف و جفت هستند که در دوران نمو و رویش در رحم مادر به جنین اکسیژن می رسانند.شش ها در این دوران با مایع آمنیوتیک پر بوده و عملا کارکرد اکسیژن رسانی ندارند.
کاربرد ریه ها در دوران جنینی
البته شش ها نقش کلیدی دیگری دارند که برایتان توضیح خواهم داد. در این دوران شش ها گذرگاه دو رگ خونی اصلی هستند. این دو رگ خونی تنها در دوران جنینی کارکرد داشته و در دوران تولد بسته خواهد شد. حالا برویم سراغ معرفی این دو رگ خونی که از میان شش ها میگذرند و مسئول تغذیه خونی جنین هستند. اولین رگ “اوال فرامن” نام داشته و خون دارای اکسیژن را از افتادگی بند ناف وارد بدن جنین کرده و سپس از دهلیز راست به دهلیز چپ می فرستند.
چنین گردش خونی مختص جنین بوده و همگی خیلی خوب می دانیم که در بزرگسالی خون اکسیژن دار اول وارد ریه راست می شود و بعد شروع به گردش در سراسر بدن میکند. رگ دومی که می خواهم معرفی کنم “دوکتوس آرتریوس” نام داشته و شریان های اصلی بدن و ریه را به هم وصل میکند. این شریان کمک می کند خون اکسیژن دار از شش ها عبور کرده و پس از عبور از سر به پایین تنه جنین برسد.
کارکرد قلب در دوران جنینی
برخلاف بزرگسالان، در نوزادان متولد شده سمت راست قلب است که وظیفه اصلی را بر عهده دارد. علتش هم این است که در کل دوران جنینی این سمت راست قلب بوده که خون اکسیژن دار را پمپاژ کرده و به تمام بدن می رسانده است. اما پس از تولد تمام نظام گردش خون در بدن تغییر می کند. سمت چپ قلب وظیفه اصلی پمپاژ خون را بر عهده گرفته و سمت راست فقط مسئول پمپاژ خون بی اکسیژن به ریه ها می شود.
مرتبط: 3 آموزش ایمنی که می تواند زندگی کودکان را نجات دهد
تغییر در عملکرد سلول های ریه پس از تولد
جالب این جاست که این تغییرات شگرف تنها در عرض چند ثانیه اتفاق افتاده و بدن نوزاد تازه متولد شده را برای بقا در هوای اکسیژن دار آماده میکند. اولین تغییر عظیمی که می خواهم در موردش برایتان بنویسم در عملکرد سلول های تنفسی شش هاست. این سلول ها در دوران جنینی غرق در مایع آمنیوتیک هستند. اما درست پس از تولد مایع را جذب کرده و جا را برای جذب اکسیژن باز می کنند.
این تغییر درست پس از زایمان طبیعی یا سزارین اتفاق می افتد. شش ها در عرض چند ثانیه با اولین نفس نوزاد با هوا پر می شوند. و باور کنید یکی از دراماتیک ترین لحظه های تولد بوده و آنقدر سنگین است که موجب سوراخ دار شدن بافت ریه در برخی نوزادان می شود. اولین تورم و پر شدن هوا در ریه ها موجب می شود فشار و جریان خون در آن خیلی خیلی کمتر از سایر نقاط شود. پس خون موجود در دهلیز چپ با فشار و سرعت وارد شش ها شده تا اولین گردش خون تغییر یافته نوزادی هم آغاز شود.
تغییر در عملکرد دو شریان اصلی دوران جنینی پس از تولد
حالا برویم سراغ رگ های جنینی! درست وقتی که ریه ها برای اولین بار پر از هوا می شوند و فشار خون کاهش می یابد، اوال فورامن بسته می شود. وقتی بین دهلیز راست و چپ ارتباطی نباشد خون از دهلیز راست وارد بطن راست شده و به شش ها فرستاده می شود.
مطلب مرتبط: چرا اولین کفش کودک شما مهم است؟
در عین حال اتفاق دیگری هم برای رگ دوم جنینی می افتد. وقتی فشار خون در ریه ها کم باشد، مقدار خون باقی مانده در دوکتوس آرتریوس، که روزی مسئول خون رسانی به سر و پایین تنه بود به ریه ها که خیلی هم کم فشار هستند فرا خوانده می شود. وقتی خونی در دکتوس نباشد، یعنی نیازی به آن نیست و در عرض دو روز اول تولد، این رگ هم بسته می شود.
نتیجه نهایی تغییرات در بدن نوزاد تازه متولد شده
در این شرایط 100 درصد اکسیژن خون نوزاد از ریه ها تامین می شود. کربن دی اکسید هم وارد مویرگ های شش می شود. کیسه های هوایی کوچکی که در انتهای این مویرگ ها هستند کربن دی اکسید موجود در خون را با اکسیژن جا به جا می کنند تا باز هم خون اکسیژن دار به نوزاد برسد.
نرمال شدن این پروسه برای نوزاد تازه متولد شده ای که سالم باشد چیزی در حدود 5 دقیقه طول می کشد. البته تغییرات در عرض یک نفس کشیدن انجام می شوند (تا آداپته شدن بدن نوزاد 5 دقیقه زمان لازم است). چه لحظه جادویی است اتفاق افتادن این همه تغییر، آنهم تنها در چند ثانیه!
