داشتن عزت نفس سالم می تواند بر انگیزه، رفاه روانی و کیفیت کلی زندگی شما تأثیر بگذارد. با این حال، داشتن عزت نفس بسیار بالا یا بسیار پایین می تواند مشکل ساز باشد. درک بهتر سطح منحصر به فرد عزت نفس تان می تواند به شما کمک کند تعادلی را ایجاد کنید که برایتان مناسب است.
عزت نفس چیست؟
در روانشناسی، اصطلاح عزت نفس برای توصیف احساس ذهنی کلی فرد از ارزشمندی شخصی استفاده می شود. به عبارت دیگر، عزت نفس می تواند به این معنا باشد که شما بدون توجه به شرایط، چقدر از خودتان قدردان هستید و خودتان را دوست دارید. عزت نفس با عوامل زیادی تعریف می شود از جمله:
- اعتماد به نفس
- احساس امنیت
- هویت
- احساس تعلق
- احساس شایستگی
عزت نفس در دوران کودکی در پایین ترین حد خود قرار دارد و در دوران نوجوانی و همچنین بزرگسالی افزایش می یابد و در نهایت به سطح نسبتاً ثابت و پایداری می رسد. همین باعث می شود که عزت نفس به ثبات ویژگی های شخصیتی در طول زمان شبیه باشد.
مرتبط: آیا خودشیفتگی خوب است؟
چرا عزت نفس مهم است؟
عزت نفس بر فرآیند تصمیم گیری، روابط، سلامت عاطفی و رفاه کلی شما تأثیر می گذارد. همچنین بر انگیزه تأثیر می گذارد، زیرا افرادی که دیدگاه سالم و مثبتی نسبت به خود دارند، پتانسیل خود را درک می کنند و برای مقابله با چالش های جدید آماده هستند. افراد با عزت نفس سالم:
- درک محکمی از مهارت های خود دارند
- قادر به حفظ روابط سالم با دیگران هستند زیرا رابطه سالمی با خود دارند
- از خود و توانایی های خود انتظارات واقع بینانه و مناسب دارند
- نیازهای خود را درک کرده و قادر به بیان آنها هستند
افراد با عزت نفس پایین اطمینان کمتری به توانایی های خود دارند و ممکن است در فرآیند تصمیم گیری خود شک کنند. آنها ممکن است برای امتحان کردن چیزهای جدید انگیزه نداشته باشند زیرا این باور را ندارند که قادر به رسیدن به اهداف خود هستند. کسانی که عزت نفس پایینی دارند ممکن است مشکلاتی در روابط و بیان نیازهای خود داشته باشند. آنها همچنین ممکن است سطح پایینی از اعتماد به نفس را تجربه کنند و احساس کنند دوست داشتنی و ارزشمند نیستند.
افراد با عزت نفس بیش از حد بالا ممکن است مهارت های خود را بیش از حد ارزیابی کنند و احساس کنند که مستحق موفقیت هستند، حتی بدون اینکه توانایی پشتیبانی از این باور خود را داشته باشند. آنها ممکن است با مشکلات مربوط به رابطه درگیر شوند و به این دلیل که از کامل و بی نقص بودن شان مطمئن هستند، راه خودسازی را برای خود سد کنند.
نظریه ها درباره عزت نفس
بسیاری از نظریه پردازان در مورد پویایی های دخیل در رشد عزت نفس نوشته اند. مفهوم عزت نفس نقش مهمی در سلسله مراتب نیازهای آبراهام مزلو روانشناس دارد که عزت نفس را به عنوان یکی از انگیزه های اساسی انسان به تصویر می کشد.
مزلو پیشنهاد کرد که افراد برای ایجاد عزت نفس هم به قدردانی دیگران و هم به احترام درونی نیاز دارند. هر دوی این نیازها باید برآورده شوند تا فرد به عنوان یک فرد رشد کند و به خودشکوفایی برسد.
توجه به این نکته مهم است که عزت نفس مفهومی متمایز از خودکارآمدی است. خودکارآمدی به باور شما از سطح توانایی تان در عملکردهای مختلف است.
مرتبط: چرا اعتماد به نفس ندارم؟ 5 دلیل نداشتن اعتماد به نفس
عوامل موثر بر عزت نفس
عوامل زیادی وجود دارد که می تواند بر عزت نفس تأثیر بگذارد. عزت نفس شما ممکن است تحت تأثیر موارد زیر باشد:
- سن
- ناتوانی
- ژنتیک
- بیماری
- توانایی های بدنی
- وضعیت اجتماعی و اقتصادی
- الگوهای فکری
همچنین نشان داده شده است که نژادپرستی و تبعیض تأثیرات منفی بر عزت نفس دارند. علاوه بر این، عوامل ژنتیکی که به شکل‌گیری شخصیت افراد کمک می‌کنند می‌توانند نقش داشته باشند، اما تصور می‌شود که تجربیات زندگی مهم‌ترین عامل است.
اغلب این تجربیات ما هستند که اساس عزت نفس کلی را تشکیل می دهند. به عنوان مثال، کسانی که به طور مداوم ارزیابی های بیش از حد انتقادی یا منفی از خانواده و دوستان دریافت می کنند، احتمالاً عزت نفس پایینی خواهند داشت. کسانی که آنچه کارل راجرز از آن به عنوان “نگاه مثبت بی قید و شرط” یاد می کند را تجربه می کنند، احتمال بیشتری دارد که عزت نفس سالم داشته باشند.
عزت نفس سالم
راه‌های ساده‌ای برای تشخیص اینکه آیا عزت نفس سالمی دارید وجود دارد. شما احتمالاً عزت نفس سالمی دارید اگر:
- از تمرکز بر تجربیات منفی گذشته خودداری می کنید
- باور دارید که با بقیه برابرید، نه بهتر و نه بدتر
- نیازهای خود را بیان می کنید
- نسبت به خودتان احساس اطمینان می کنید
- به زندگی نگرش مثبتی دارید
- هر وقت می خواهید “نه” می گویید
- نقاط قوت و ضعف کلی خود را می بینید و آنها را می پذیرید
داشتن عزت نفس سالم می تواند به شما برای رسیدن به اهدافتان انگیزه دهد، زیرا وقتی باور داشته باشید که می توانید آنچه را که در ذهن خود دارید به انجام برسانید، به سمت آن هدف حرکت خواهید کرد. علاوه بر این، زمانی که عزت نفس سالمی داشته باشید، می توانید مرزهای مناسبی را در روابط تعیین کنید و رابطه سالمی را با خود و دیگران حفظ کنید.
مرتبط: احساسات و افکار نوجوانان و 7 راه مقابله با آنها ؛ از زبان یک نوجوان
عزت نفس پایین
عزت نفس پایین ممکن است به طرق مختلف ظاهر شود. اگر عزت نفس پایینی دارید:
- ممکن است باور داشته باشید که دیگران بهتر از شما هستند.
- ممکن است بیان نیازهایتان برای شما دشوار باشد.
- ممکن است روی نقاط ضعف خود تمرکز کنید.
- ممکن است اغلب ترس، شک به خود و نگرانی را تجربه کنید.
- ممکن است دید منفی نسبت به زندگی داشته باشید و احساس عدم کنترل کنید
- ممکن است ترس شدیدی از شکست داشته باشید.
- ممکن است در پذیرش بازخورد مثبت مشکل داشته باشید.
- ممکن است برای نه گفتن و تعیین حد و مرز مشکل داشته باشید.
- ممکن است نیازهای دیگران را بر نیازهای خود ترجیح دهید.
- ممکن است مشکل اعتماد به نفس داشته باشید.
عزت نفس پایین می تواند منجر به انواع اختلالات سلامت روان از جمله اختلالات اضطرابی و اختلالات افسردگی شود. در اینصورت ممکن است برای شما دشوار باشد که اهداف خود را دنبال کنید و روابط سالم را حفظ کنید. داشتن عزت نفس پایین می تواند به طور جدی بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به افکار خودکشی را افزایش دهد.
عزت نفس بیش از حد
عزت نفس بیش از حد بالا اغلب به اشتباه به عنوان خودشیفتگی شناخته می شود، با این حال برخی از ویژگی های متمایز وجود دارد که این اصطلاحات را متمایز می کند. افرادی که ویژگی های خودشیفتگی دارند هستند ممکن است به نظر عزت نفس بالایی داشته باشند، اما عزت نفس آنها بسته به موقعیت خاص دائماً تغییر می کند، بالا یا پایین می شود و ناپایدار است. کسانی که عزت نفس بیش از حد دارند:
- درگیر تمام و کمال بودن هستند
- سعی می کنند همیشه حق با آنها باشد
- باور دارند که شکست ناپذیرند
- باور دارند که از دیگران ماهرتر یا بهتر هستند
- ایده های بزرگی را بیان کند
- مهارت ها و توانایی های خود را به شدت دست بالا میگیرند
هنگامی که عزت نفس خیلی بالا باشد، می تواند منجر به مشکلات روابط، دشواری در موقعیت های اجتماعی و ناتوانی در پذیرش انتقاد شود.
مرتبط: کاهش اضطراب تنها با تغییر نوع تفکرتان امکان پذیر است!
چگونه عزت نفس مان را افزایش دهیم؟
خوشبختانه، اقداماتی وجود دارد که می توانید برای رفع مشکلات عزت نفس انجام دهید. برخی از اقداماتی که می توانید برای کمک به بهبود عزت نفس خود انجام دهید عبارتند از:
- بیشتر از افکار منفی آگاه شوید. یاد بگیرید که افکار تحریف شده ای را که بر ارزش گذاری شما تأثیر می گذارد، شناسایی کنید.
- الگوهای تفکر منفی را به چالش بکشید. وقتی متوجه شدید که درگیر افکار منفی هستید، سعی کنید با افکار واقعی تر و/یا مثبت تر با آنها مقابله کنید.
- از خودگویی مثبت استفاده کنید. خواندن جملات تاکیدی مثبت برای خود را تمرین کنید.
- شفقت به خود را تمرین کنید. تمرین کنید که خود را به خاطر اشتباهات گذشته ببخشید و با پذیرش تمام اجزای خود به جلو حرکت کنید.
عزت نفس پایین می تواند به اختلالات سلامت روان، از جمله اضطراب و افسردگی، کمک کند یا یکی از علائم آن باشد. صحبت با یک درمانگر و روانشناس حتما می تواند به شما کمک کند.
