نقد فیلم درس های فارسی
فیلم Persian Lessons با اینکه فیلمنامه و نقش آفرینی جذاب دو بازیگر اصلی، تا لحظه آخر مخاطب را پای فیلم نگه میدارد، اما همان مشکل فیلم های این چنینی را دارد: شعارزدگی و یک طرفه بودن جریان داستان. در نقد فیلم درس های فارسی با ما همراه باشید.
مهم نیست که درحال تماشای چه نوع فیلمی هستید، همیشه وقتی به تماشای یک فیلم میهن پرستانه و یا ناسیونالیستی مینشینید، خودتان را آماده انواع و اقسام شعار های ممکن میکنید. اما در رابطه با فیلم های ضد جنگ، یعنی فیلم هایی که دقیقا در نقطه مقابل فیلم های ناسیونالیستی هستند، نباید مخاطب احساس کند که در حال خواندن یک رمان حماسی یک طرفه در باب آزار و اذیت های یک گروه خاص در مقابل یک اقلیت دیگر است. درواقع در این گونه فیلمها نباید شعارزدگی وجود داشته باشد. زیرا هدف این آثار، برطرف کردن هرگونه تقصیر از دوش یک اقلیت خاص نیست، بلکه تحلیل روانشناسانه هر دو گروه درگیر در جنگ و مشکلات و فشارهای روانی ای است که هرگروه تحمل میکنند. فیلم “غلاف تمام فلزی” و “اینک آخرالزمان” نمونه های خوب این ژانر هستند. اما در رابطه با فیلم درس های فارسی، این فیلم بیشتر یک سخنرانی طولانی در باب شرور بودن و شیطانی بودن نازی ها و بی گناه بودن یهودی ها است!
همچنین بخوانید: نقد و بررسی فیلم ۱۹۱۷ ; مرگی میان شکوفه های گیلاس!
همه چیز از همان سکانس های اول شروع میشود. نازی ها کامیون کامیون افراد یهودی را سوار میکنند و به شکل وحشیانه ای پس از اینکه آنها اعلام کردند که یهودی اند، به قتل میرسند، آن هم دسته جمعی و سپس تیرباران میشوند. مشکل از همین جا شروع میشود. کارگردان نهایت تلاشش را انجام داده است تا این سکانس به وحشیانه ترین شکل ممکن به تصویر کشیده شود و همچنین نازی ها را به شکلی به تصویر بکشد که انگار این کار هر روزشان است و صبح ها که لباس های خود را میپوشند و چکمه هایشان را به پا میکنند، به دنبال شکار یهودی ها هستند. نازی ها به شکلی در این فیلم به تصویر کشیده میشوند که انگار آلمان نازی، فقط با اقلیت های یهودی در جنگ است و خبری از جبهه های جنگ در لهستان، فرانسه، ساحل نرماندی و دانکرک و پیشروی به سوی روسیه نیست. درحالی که اگر نگاهی به اهمیت این جنگ بیاندازیم، متوجه میشویم که در آن دوران بیشتر تلاش دولت آلمان نازی در جهت کشورگشایی بوده است و مشکلات نظامی متعددی که آنها با آن گریبانگیر بوده اند.
نقد فیلم درس های فارسی | هیچ شخصیت پردازی خاکستری ای در فیلم وجود ندارد. همه چیز به طرز ناشیانه ای یا سیاه است یا سفید.
اشتباه نکنید! آلمانی های نازی قطعا عده زیادی از یهودی ها را قتل عام کرده اند، اما مسئله ای که در ابتدای فیلم مطرح میشود صرفا یک جامعه آماری بسیار کوچک را هدف قرار میدهد و کارگردان اصلا و ابدا قصد پرداختن به دیگر مردمی که در این جنگ قتل عام شدند را ندارد. سکانسی در فیلم وجود دارد که یک یهودی ایتالیایی و چندین یهودی از کشور های مختلف اروپایی به کمپی که شخصیت اصلی در آنجا زندانی است منتقل میشوند. کارگردان میتوانست با همین سکانس نشان بدهد که آلمانی ها غیر از یهودی ها با تمام مردمان اروپا در جنگ اند و دامنه این کشتار، منحصر به یک ناحیه خاص و کوچک جغرافیایی نیست. اما کارگردان و نویسنده چنین کاری نمیکنند و کاملا برعکس از این پتانسیل استفاده میکنند و مردمان دیگر کشور های اروپایی را یهودی معرفی میکنند و این گونه چنین به مخاطب القا میشود که آلمانی ها در سرتاسر اروپا به دنبال یهودی ها هستند! خواه ایتالیایی باشد و خواه بلژیکی یا فرانسوی.
مطلب مرتبط: نقد و بررسی فیلم هشتصد نفر ؛ پرفروش ترین فیلم 2020
شاید بگویید آن کمپ مذکور فقط مخصوص زندانی های یهودی است، خب کاملا درست است اما آیا در آن پایگاه نظامی بزرگ که چندین فرمانده ارشد دارد و مهمانی هایی که برگذار میشود، از سران ارشد نازی نیز در آن حضور دارند، فقط یک زندان وجود دارد و آن هم مختص یهودی ها است؟ اینجا مشخص میشود که کارگردان به عمد با حذف کردن زندان های دیگر و طبیعتا زندانی های دیگر که یهودی نیستند، خواسته تا تاثیر حداکثری بار دراماتیک قصه را حفظ کند. خب شما اسمش را هرچه میخواهید بگذارید، اما من میگویم این تحریف و سانسور اطلاعات است. مورد دیگر که به تجربه تماشای فیلم ضربه زده است، یک طرفه به قاضی رفتن فیلم است. درس های پارسی خودش را به عنوان یک فیلم ضد جنگ و ضد قتل عام های غیر انسانی معرف میکند، درحالی که خود فیلم یک فیلم تماما ضد نازی است، نه ضد جنگ. وقتی از اوایل فیلم گذر میکنیم و به پرده دوم فیلم میرسیم، شاهد این هستیم که اغراق های تصویری و شخصیت پردازی در فیلم به اوج خودش میرسد: از سربازی که هرطور شده میخواهد قهرمان داستان را به تیربار ببندد، تا سرباز زنی که به دلیل بوی تعفن یهودی ها، میخواهد در یک محیط اداری کار کند! درواقع هیچ شخصیت خاکستری ای در فیلم وجود ندارد.
خب حتما متوجه شده اید که اگر قصد دارید که یک فیلم یک طرفه را ببینید، درس های پارسی خود جنس است! اما اگر از این لایه فیلم گذر کنیم، آیا فیلم اصلا جذاب است؟ خب میتوان گفت بله. به شرطی که اصلا مشکلی با پاراگراف های بالا نداشته باشید و یا سی پی یو مغز خود را خاموش کنید! خب در این مرحله، درس های پارسی فیلم جذابی میشود چون ایده داستانی بسیار کنجکاوی برانگیزی دارد. بنابراین هرچقدر که سازندگان در ارائه زیرمتن های ضد جنگ و ضدنازی به بن بست خورده اند و از سطحی ترین ترفندها استفاده کرده اند، اما سیر داستانی فیلمنامه که به تلاش یک یهودی برای یاد دادن یک زبان کاملا بیگانه به یک افسر نازی اختصاص دارد به خودی خود جذاب است و بیننده را تا پایان برای فهمیدن پایان قصه کنجکاو نگه می دارد.
فیلمنامه درس های پارسی و کارگردانی آن به خصوص در سکانس هایی که شخصیت اصلی در تلاش است تا از مهلکه ای که برای خودش درست کرده بگریزد، جذاب کار شده و بیننده کاملا در اتمسفرسازی سازندگان شریک میشوند. افسر نازی ای که به دنبال فراگیری زبان پارسی است بارها شخصیت اصلی را در مخمصه می اندازد و بارها تا مرز اعدام کردن او پیش میرود اما هربار به دلیلی از مخمصه میگریزد. هرچند ادعا میشود که فیلم بر اساس داستانی واقعی است(درحالی که برداشتی خیالی از یک داستان کوتاه است) اما در پایان بندی فیلم، شاهد این هستیم که قهرمان داستان نام بیش از هزار نفر از یهودیانی که احتمالا تیرباران شده اند را حفظ کرده است. در فیلم نشان داده میشود که وی برای ایجاد کلمات کذائی پارسی از چند حرف اول نام افراد واقعی ای که قرار است اعدام شوند استفاده میکرد، با این حال بسیار تعجب آور است که وی بتواند این چنین حجمی از اسامی افراد را بدون اینکه به طور کامل اسامی آنها را حفظ کرده باشد به یاد داشته باشد.
پایان بندی فیلم فدای شعارزدگی شده است. اما همچنان تاثیر عاطفی اش را دارد.
پایان بندی فیلم اما فدای شعارزدگی ارائه پیام های مختلف فیلم شده است و سیر شخصیتی قهرمان داستان کامل نمیشود هرچند در چند سکانس وی کاملا تسلیم میشود و میرود تا خودش را تسلیم کند اما بنا به دلایل مختلفی از این کار منصرف میشود و صرفا وی از آن مکان فرار میکند. همچنین پایان سیر حوادث افسر آلمانی با اینکه دور از انتظار است اما حداقل فدای کلیشه زدگی نمیشود و از این لحاظ تا حدودی نمیتوان به آن خرده گرفت. فیلمنامه فیلم اما حفره های زیادی دارد، مثلا حتی یک نفر نیز در آن اطراف فرد فارسی زبانی را نمیشناسد و تنها فردی هم که مشخص میشود ایرانی است به دلایلی که نمیخواهم آنها را لو بدهم و به شکل دور از انتظار و ناشیانه ای از پتانسیل اش استفاده نمیشود.
همچنین بخوانید: 10 تا از بهترین فیلم های حماسی
دیگر مورد مربوط به حفظ کردن این حجم از لغات ساختگی و عجیب و غریب و بی معنی است که تعداد آنها بدون اغراق به دو هزار لغت میرسد. خب با کمی دقت میتوان دریافت که چنین کاری تقریبا محال است، هرچند در فیلم سازندگان خواسته اند بگویند که وی در طی چندسال توانسته تا این حجم از لغات را حفظ کند اما مشکل این نیست، بلکه مشکل اینجاست که وی مجبور است تا گرامر و دستور زبانی را هم از نو طراحی کند و این کار بدون اشتباه کردن غیرممکن است.
بنابراین یکی از جدی ترین مشکلات فیلم، تک بعدی بودن شخصیت ها است. در این فیلم یا شخصیت شرور اند، مانند سربازان نازی و یا شخصیت ها مورد ستم واقع میشوند، مانند یهودی های در بند. این ترفند درحالی بار دراماتیک قصه را افزایش میدهد و به سازندگان فرصت ارائه پیام های خود را میدهند که درعین حال باعث میشود شخصیت ها مصنوعی به نظر بیایند. همچنین قوس شخصیتی قهرمان داستان و افسر نازی نیز نیمه کاره رها میشود و ناگهان به پایان بندی فیلم میرسیم. بقیه افراد حاضر در فیلم از یک شخصیت تک بعدی توخالی فراتر نمیروند و اعمال آنها کاملا بدون پیشبرد قصه است. چه وقتی که سرباز نازی یک ایرانی را پیدا میکند و سپس این مانع به راحتی رفع میشود و چه وقتی که همان سرباز به قصد اعدام وی دست به فریب وی میزند اما این حادثه مهم در فیلم هیچ شخصیت پردازی ای برای قهرمان ایجاد نمیکند. موانع موجود در فیلمنامه بیشتر حکم تعلیق آفرینی یکبار مصرف دارند تا اثرگذاری بر کاراکترها.
به عنوان جمع بندی، فیلم درس های پارسی فیلمی است که برای یکبار تماشا قابل تحمل است مخصوصا به این دلیل که داستان فیلم حول و حوش زبان پارسی میچرخد و این برای بیننده فارسی زبان تازگی دارد، اما اگر قصد تماشای یک اثر یکبار مصرف را دارید، فیلم های “مورتال کمبت” و “نوبادی” گزینه های بهتری هستند زیرا هدف سازندگان، ساخت یک فیلم یکبار مصرف نبوده است، بلکه ارائه زیرمتن هایی بوده است که فیلم را از رده آثار سرگرمی ساز خارج میکند و وارد به طبقه آثار تحلیل پذیر میکند. درس های پارسی در سراسر لحظات فیلم از هیچ تلاشی برای دراماتیک تر کردن قصه دریغ نمیکند و این ترفند به بهای از دست رفتن صداقت فیلم منجر شده است.
امیدواریم که از نقد فیلم درس های فارسی Persian Lessons لذت برده باشید. مثل همیشه نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
در ادامه بخوانید:
