آیا واقعا ژنی برای افسردگی و اضطراب وجود دارد؟
وقتی حرف از فاکتورهایی به میان میاید که از سلامت روان محافظت می کنند یا برعکس آسیبی روانی در پی دارند، آخرین چیزی که به ذهن مان خطور میکند ژن هایمان هستند. چرا به این نکته فکر نمی کنیم که مشکلات سلامت روان برآیند مسائل و موضوعاتی هستند که برای مغزمان پیش میاید؟ چرا به این فکر نمی کنیم که ژن های ما المان های میکروسکوپی در DNA ما هستند که کارکرد بدنمان را تنظیم می کنند؟ از تاثیر ژن ها بر زندگی انسان چه می دانیم؟ شاید برایتان جالب باشد که بدانید دو موضوعی که در قالب سوال مطرح کردم یک جورهایی به هم مرتبط هستند. در ادامه به تاثیر ژن ها بر سلامت روان اشاره می کنم. با من و مجله وارونه همراه باشید.
مطلب پیشنهادی: تاثیر رژیم غذایی بر ذهن و سلامت روان
سلامت روان مان در گرو ژن هایمان است!
تحقیقات ثابت کرده که بسیاری از اختلالاتی که در زمینه سلامت روان پیش می آیند ناشی از ژن ها هستند. این یعنی باید درک مان از ژن ها را تغییر داده و برای درمان چنین اختلالاتی بیشتر از گذشته به ژن هایمان توجه کنیم.اگر کمی به عقب برگردید و منطقی فکر کنید شما هم به این نتیجه می رسید که مثل بسیاری دیگر از موضوعات حوزه سلامت، سلامت روان مان هم تحت تاثیر ژن هایمان است.
چگونه ژن ها در سلامت روان تاثیرگذارند؟
در وهله اول ممکن است خیلی غیر قابل فهم باشد اما تمام افکارمان، آگاهی ها و احساسات مان نتیجه و برآیند فعالیت های مغز مان هستند. فعالیت های مغزی هم نتیجه ارسال تعداد بی شماری اطلاعات است که در هر ثانیه بین سلول های مغزی یا همان نورون ها رد و بدل می شوند. سیگنال هایی که رد و بدل می شوند هم به نوبه خود به سلامت نورون هایمان بستگی دارند و اینکه تا چه اندازه آنچنان که باید و شاید کار می کنند. عملکرد خوب این نورون های عصبی ناشی از مولکول هایی است که این سلول ها را می سازند. و این مولکول ها که بیشترشان هم پروتئینی هستند توسط ژن هایمان ساخته و پرداخته می شوند!!!
مطلب پیشنهادی: فواید ورزش برای سلامت روان
اختلال در یک ژن یعنی اختلال در سیستم!
به عبارت دیگر اگر مشکل و مسئله خاصی در یکی از کدهای ژنی وجود داشته باشد، مولکولی که با آن کد ساخته می شود درست شکل گرفته نمی شود. مولکول پروتئینی که شکل درستی نداشته باشد نمی تواند به خوبی با سایر مولکول های پروتئینی ارتباط برقرار کند. ارتباط با سایر مولکول های پروتئینی یعنی ماهیت اصلی یک مولکول پروتئین و مولکولی که این خاصیت را نداشته باشد عملا هیچ است! به عبارت دیگر مولکول پروتئینی که مشکل شکلی داشته باشد، در ارتباط مشکل خواهد داشت! حالا تصور کنید که این مولکول پروتئینی در ساختار نورون به کار رفته باشد. در این صورت عملکرد مغز مان تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
تاثیری غیر مستقیم اما مستحکم…
حالا می رسیم به آن قسمت داستان که گفتم ژن ها سلامت روان مان را تحت تاثیر قرار می دهند. ممکن است این تاثیر خیلی غیر مستقیم و مرحله به مرحله باشد اما وقتی خوب به چنین پروسه ای نگاه می کنیم متوجه می شویم که بله! سلامت روان ما درگرو عملکرد ژن هاست! البته این به آن معنا نیست که تنها فاکتور در تعیین سلامت روان مان ژن ها هستند.
ژن تعیین کننده نهایی است؟
این به آن معنا نیست که افرادی با ژن افسردگی و اضطراب هستند و همیشه با این مشکل کلنجار می روند. یا افرادی هستند که چنین ژنی ندارند و هرگز به این مشکل دچار نمی شوند. همگی خیلی خوب می دانیم که عملکرد مغز ما خیلی پیچیده تر از این حرف هاست! به خصوص در زمینه عملکرد ذهنی مان! فاکتورهای بی شمار و سیستمی بی نهایت پیچیده در کار است که آگاهی مغزمان را تعیین می کند. این سیستم آنقدر بزرگ و پیچیده است که بعید به نظر می رسد اختلال در عملکرد یک مولکول پروتئین بتواند کارایی کلی مغز را به مخاطره بیاندازد!
مطلب پیشنهادی: آیا ژنتیک در فقر نقش دارد؟
ژن های نابه هنجار ریسک ابتلا به مشکلات روانی را بالاتر می برند!
اما نکته این جاست که مشکلات ژنتیکی پتانسیل این را دارند که ریسک ابتلا به مشکلات سلامت روان را بالا ببرند. از سوی دیگر اختلالات ژنتیکی موجب می شوند توانایی مغز ما برای مدیریت تروما و مشکلات روحی کمتر یا بیشتر باشد. این موضوع می تواند دلیل منطقی برای بسیاری از مشکلات روانی باشد که به صورت ژنتیکی به ارث می رسند! یا تشابه بین بسیاری از مشکلات روانی که در یک خانواده با علائم مشابه تکرار می شوند!
مطلب پیشنهادی: با بیماری های سیستم عصبی آشنا شوید
حرف آخر…
خلاصه اینکه ژن هایمان نقش چشم گیری در سلامت روان مان بازی می کنند! البته نقش فاکتورهای دیگر را نمی توان ندید گرفت! شاید مغزمان خیلی پیچیده تر از آن چیزی است که بتوان به این راحتی ها درک کرد!
